Kto może się ubiegać o status uchodźcy i w jakich okolicznościach?

Uchodźcy, w związku ze swoją wyjątkowo trudną sytuacją życiową, są objęci szczególną ochroną. Zarówno prawo międzynarodowe, jak i ustawodawstwo poszczególnych krajów reguluje zasady nadawania statusu uchodźcy, sytuacje, w których taki status może zostać nadany oraz drogę postępowania w celu jego uzyskania. Każdy zainteresowany tematem powinien zorientować się w zasadach panujących w kraju docelowym, w którym będzie ubiegać się o nadanie statusu uchodźcy. Wyjaśniamy, jak to wygląda w Polsce, kto może otrzymać status uchodźcy i na jakich zasadach.

Kim jest uchodźca?

Uchodźcą jest osoba, która z różnych powodów została zmuszona do opuszczenia swojego ojczystego kraju. Uchodźcą jest również ktoś, kto nie ma możliwości powrotu do swojego kraju z obawy o swoje zdrowie i życie. Zagrożenie to może być spowodowane różnego rodzaju prześladowaniami, np. na tle religijnym, wynikającym z pochodzenia, przekonań politycznych czy przynależności do określonej grupy społecznej.

Pojęcie uchodźcy pojawia się również w prawie międzynarodowym. Pierwszy raz zostało zdefiniowane przez Konwencję dotyczącą statusu uchodźców z 1951 roku, nazywaną również Konwencją genewską. Zgodnie z tym dokumentem za uchodźcę jest uważana osoba, która przebywa poza krajem swojego pochodzenia, a jednocześnie ma uzasadnioną obawę przed prześladowaniem w ojczyźnie. Określenie tego, kim jest uchodźca, jest istotne w celu udzielenia osobom w trudnej sytuacji odpowiedniej pomocy międzynarodowej. Do tego celu służy natomiast instytucja uchodźcy, stworzona także przez Konwencję genewską z 1951 roku. Najważniejszym zapisem tej Konwencji jest zasada niezawracania. Przyjęła ona następujące brzmienie: „Żadne umawiające się Państwo nie wydali lub nie zawróci w żaden sposób uchodźcy do granicy terytoriów, gdzie jego życiu lub wolności zagrażałoby niebezpieczeństwo ze względu na jego rasę, religię, obywatelstwo, przynależność do określonej grupy społecznej lub przekonania polityczne”. To z kolei gwarantuje uchodźcom ochronę i bezpieczeństwo.

Kto może ubiegać się o status uchodźcy?

O status uchodźcy, zgodnie z definicją i zapisami Konwencji genewskiej z 1951 roku, może ubiegać się każda osoba uciekająca z kraju swojego pochodzenia z powodu obawy o swoje zdrowie i życie. Obawa ta może być skutkiem działań zbrojnych prowadzonych na terenie kraju ojczystego uchodźcy lub też z prześladowań wynikających z pochodzenia, przekonań politycznych, przynależności do określonej religii lub grupy społecznej.

Od tej zasady obowiązują jednak pewne wyjątki. Udzielenie ochrony w postaci statusu uchodźcy nie jest możliwe, gdy cudzoziemiec podlega wyłączeniom z Konwencji genewskiej. Zgodnie z tym za uchodźcę w Polsce nie może zostać uznana osoba, która popełniła zbrodnię przeciwko pokojowi lub ludzkości, popełniła poważne przestępstwo o charakterze niepolitycznym przed przybyciem do Polski lub inne akty sprzeczne z zasadami i celami narodów. Status uchodźcy nie zostanie także udzielony cudzoziemcowi, który może być zagrożeniem dla bezpieczeństwa państwa polskiego. Status uchodźcy w Polsce nie może zostać również nadany osobie, która już ma ten status w innym kraju.

Zasady nadawania statusu uchodźcy w Polsce

Status uchodźcy może zostać nadany na podstawie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Wniosek zostaje przyjęty przez Straż Graniczną podczas przekroczenia polskiej granicy, w trakcie pobytu na terytorium RP, w tym pobytu w areszcie, ośrodku śledczym czy zakładzie karnym. Dokument powinien zawierać takie informacje jak imię i nazwisko cudzoziemca, ostatnie miejsce zamieszkania oraz miejsce ostatnio podjętej pracy. Niezbędna jest także informacja o odbyciu służby wojskowej, znane przez uchodźcę języki i informacja, w jakim języku ma odbyć się rozmowa ws. udzielenia ochrony. Oprócz tego we wniosku należy zawrzeć informacje na temat stanu zdrowia, informacje o opuszczaniu kraju w czasie ostatnich pięciu lat oraz o powodzie opuszczenia ojczystego kraju. Niezbędne jest także dołączenie do wniosku aktualnej fotografii cudzoziemca oraz ważnych dowodów potwierdzających, że w ojczyźnie rzeczywiście grozi mu niebezpieczeństwo.

Kolejnym krokiem jest przeprowadzenie wstępnej rozmowy z pracownikami Straży Granicznej. Rozmowa ma na celu sprawdzenie tożsamości uchodźcy oraz powodu opuszczenia kraju pochodzenia. Następnie wniosek zostaje przekazany Urzędowi ds. Cudzoziemców, który wydaje ostateczną decyzję. W tym czasie cudzoziemiec przechodzi przez punkt recepcyjny, gdzie otrzymuje odpowiednią pomoc. Natomiast oczekiwanie na decyzję o nadaniu statusu uchodźcy odbywa się w otwartym ośrodku dla cudzoziemców.

O nadanie statusu uchodźcy mogą ubiegać się również cudzoziemcy, którzy przebywają już w Polsce, jednak w trakcie tego pobytu sytuacja w ich kraju pochodzenia uległa zmianie. Dotyczy to zmian, które wywołały pojawienie się okoliczności powodujących obawę przed powrotem cudzoziemca do swojej ojczyzny.

źródło: sawickiwspolnicy.pl